Belâ; Anlam ve Mâhiyeti

Konu: Belâ; Anlam ve Mâhiyeti Perş. Kas. 05, 2009 11:49 pm

Belâ’nın
sözlük anlamı, denemek, yapmak, bitkin hale getirmek demektir. İmtihan
için başa gelen musibete de belâ denir. Elbisenin eskidiğini ifade
etmek için de bu kelime kullanılır. Denenmek veya bir sınamaya uğramak
insanı yıprattığından dolayı ‘belâ’ kelimesiyle ifade edilmektedir.
Kur’an-ı Kerim'de daha çok denemek, sınamak, imtihan etmek anlamlarında
kullanılmaktadır.

Aynı kökten gelen ‘belaya’ Türkçedeki belâ ve musibet anlamına gelir.[1]

Terim anlamı; Gerek darlıkta ve gerekse genişlikte insanın denenip
imtihana tâbi tutulması, imtihan maksadıyla başa gelen musibet ve
meşakkat bulunan olay demektir.

Başa gelen belâlar, musibetler birer deneme ve sınama olduğundan ve
insanı çeşitli biçimlerde eskitip yıprattığından dolayı, başa gelen
olaylara “belâ” denmiştir. Bu bakımdan, dinin emirleri ve yasakları,
çeşitli yönleriyle belâdır. Râgıp el-İsfahanî, bu yönlerin bazılarını
şöyle belirtir:

1) Bazıları bedene zorluk verdiğinden,

2) İnsanların içindeki hayırlıları şerlilerden, temizleri kirlilerden,
mü’minleri münafıklardan ayırmak için bir deneme, sınama vasıtası
olduklarından. Nitekim Kur’an’da şöyle buyrulmaktadır:

“Sizden mücâhidleri ve sabredenleri bilelim (ortaya çıkaralım) diye sizi deniyoruz.” (Muhammed: 47/31)

3) İnsanlar şükretsinler diye sevinçlerle ve nimetlerle, sabretsinler
diye de zorluklarla denenirler. İnsanların bu şekilde denenmesi de
“belâ”dır. Nitekim Hz. Ali (r.a.): “Kimin dünyası genişletilir de,
bunun bir imtihan olduğunu bilmezse, o kişi akıldan yoksundur.”
buyurmuştur. Yani, kişi başına gelen bolluğun da darlığın da ’tan bir deneme vasıtası olduğunu bilmeli ve ona göre davranmalıdır.[2]

Dinin emirleri bir bakıma ‘belâ’dır, yani sınamadır. Çünkü bazı dinî
emirler insan bedenine zorluk verir, insanların iyilerinin ve
kötülerinin ortaya çıkmasına sebep olur. Şükredenler veya nankörlük
edenler bununla belli olur. Zorluklara kim sabredecek, nimetlerin
değerini ve sahibini kim bilecek? Bütün bunlar bir ‘belâ’dır/sınamadır.

İnsanlara verilen nimetler bir deneme amacına yöneliktir.

“Yeryüzünün zinetleri (süsleri) insanların denenmesi içindir.” (Hûd: 11/7)

Hayat ve ölüm, doğma ve yaşama birer sınamadır.[3]

Rabbimiz, herkese farklı şeyler, farklı nimetler, farklı yetenekler
vermiştir. Her bir insan farklı bir imkâna sahiptir. Herkes kendine
göre bir iş yapar veya mesleği yerine getirir. Aralarında müslüman
olanı vardır, müslüman olmayanı vardır. Ancak Rabbimiz bütün insanları
onlara verdiği nimet, kabiliyet ve imkânlarla denemektedir.[4]

(c.c.) verdiklerinin karşılığını kulluk ve şükür olarak ister. Her bir
nimetin teşekkür borcu, her bir kabiliyetin sorumluluğu vardır.
Rabbimiz kişilere ve toplumlara bazen sıkıntı verir, bazen musibetler
gönderir, bazen zorluklara ve darlıklara düşürebilir. Bunun sebebi
onların akıllarını başlarına almalarını, yanlış yolda olanların
düzelmelerini ve isyan içerisinde olanların ’a
itaate dönmelerini sağlamaktır. Bazen de müslüman kullarına sıkıntı,
musibet veya zorluklar verir, onları sabırla dener. Böylece onların
daha çok sevap kazanmasını, derece yönünden daha çok yücelmesini
sağlar.[5]

Rabbimiz bütün insanları dener. Herkesin denenme şekli, imtihanı ve araçları farklı olabilir. İyi insanlar sabırla ve ’ın dinine yardımla; kötü insanlar hidayete, iyiliğe,
yoluna dâvetle sınanırlar. Başına ‘belâ’nın, yani imtihanın nereden
geldiğini anlayanlar onun gereğini yaparlar. Böyle bir denemenin
karşısında mü’min olanlar sabreder, Rablerine tevekkül ahlâkı kuşanarak
O’na teslim olurlar. [6]

[1] Hüseyin K. Ece, İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 70-71.

[2] Râgıb el-İsfahanî, Müfredât, s. 61 (Kur'an'da Temel Kavr. S. 266, naklen)

[3] Mülk: 67/2.

[4] En’âm: 6/165.

[5] Bakara: 2/155-156.

[6] Hüseyin K. Ece, İslam’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 71. Ahmet Kalkan, Kur’an Kavram Tefsiri.

» Vahdet; Anlam ve Mâhiyeti
» Tevhid; Anlam ve Mâhiyeti