Tevhid; Anlam ve Mâhiyeti

Konu: Tevhid; Anlam ve Mâhiyeti Perş. Kas. 05, 2009 11:52 pm

Türkçede ‘birlemek’ şeklinde ifade edilen ‘tevhid’, Arapça ‘vahd’
kökünden türemiş bir mastardır. ‘Tevhid’ sözlükte, bir şeyin ‘bir’ olduğuna hükmetmek, onu ’bir’ olarak bilmek,
bir şeyi
diğerlerinden ayırarak onu tek kılmak, birlemek gibi anlamlara
gelmektedir. Kavram olarak ‘tevhid’, mutlak anlamda Allah’ın bir
olduğunu bilmeyi, O’ndan başka ilâh bulunmadığına, ortağı ve benzeri
olmaktan uzak bulunduğuna inanmayi ifade eder.

‘Tevhid’ en geniş anlamıyla ‘bir’ Allah inancının, insanların düşündüğü bütün ilâh düşüncelerinden uzak bir dünya görüşünün, tek
Yaratıcı, tek Rab tanımanın açıkça ortaya konulmasıdır. ‘Tevhid’ aynı zamanda alemlerin Rabbi Allah (cc)
tarafından insanlara gönderilen ilâhí dinin adıdır.
Şirk’i
anlatırken söylediğimiz gibi, insanlar ya Tevhid Dinine, ya da şirk
dinlerine inanırlar. Üçüncü bir yol yoktur insanın hayatında.

Şirk,
nasıl insanların kendi heva ve heveslerinden uydurdukları bütün dinleri
tanımlıyorsa; ‘Tevhid’ de Allah’ın vahy yoluyla gönderdiği dini
tanımlar.

‘Tevhid’
hem inanç açısından Allah’ı zatında, sıfatlarında ve fiillerinde
‘bir’lemek, hem de ibadeti yalnızca Allah’a mahsus kılmaktır.
Allah’ın
birliğini ifade eden ‘tevhid’ kavramı Kur’an’da geçmemektedir. Allah’ın
birliği Kur’an’da, ‘Vahid’, ‘Ehad’ gibi sıfatlarla ve başka tarzla
açıklanmaktadır.

Allah’ın
birliğinden, sıfatlarından ve diğer iman konularından bahseden ilme
‘kelâm’ denilir. ‘Tevhid ilmi’ kelâm ilminin diğer adıdır.
Çünkü Tevhid ilmi ağırlıklı olarak Allah’tan ve O’nun insanlara gönderdiği inanç esaslarından bahseder.

Edebiyatta
‘tevhid’; Allah’ın birliğinden ve yüceliğinden bahseden, bunlardan söz
eden, konusu bu gibi şeyler olan şiir çeşitlerine denir. [1]

[1] Hüseyin K. Ece, İslâm’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 717.

Konu: Geri: Tevhid; Anlam ve Mâhiyeti Perş. Kas. 05, 2009 11:52 pm

Tevhid iki kısımdır. Meselâ,
nasıl ki bir çarşıya ve bir şehre büyük bir zâtın mütenevvi malları
gelse, iki çeşitle onun malı olduğu bilinir:

Biri, icmâlî, âmiyânedir ki,
“Bu kadar azîm mal, ondan başka kimsenin haddi değil ki sahip
olabilsin.” Fakat böyle âmî bir adamın nezaretinde çok hırsızlık
olabilir. Parçalarına çok adamlar sahip çıkabilir.

İkinci çeşit odur ki, her
denk üzerinde yazıyı okur, herbir top üstünde turrayı tanır, herbir
ilân üstünde mührünü bilir bir surette “Herşey o zâtındır” der. İşte,
şu halde herbir şey o zâtı mânen gösterir.

Aynen öyle de, tevhid dahi iki çeşittir.

Biri tevhid-i âmî ve zahirîdir ki, “Cenâb-ı Hak birdir; şeriki, naziri yoktur. Bu kâinat onundur.”

İkincisi tevhid-i hakikîdir
ki, herşey üstünde sikke-i kudretini ve hâtem-i rububiyetini ve nakş-ı
kalemini görmekle, doğrudan doğruya herşeyden Onun nuruna karşı bir
pencere açıp, Onun birliğine ve herşey Onun dest-i kudretinden
çıktığına ve ulûhiyetinde ve rububiyetinde ve mülkünde hiçbir vechile
hiçbir şeriki ve muini olmadığına, şuhuda yakın bir yakinle tasdik edip
iman getirmektir ve bir nevi huzur-u daimî elde etmektir.

Lügatler :

âli : yüce
âmî : cahil, sıradan
âmiyâne : âvamca, bayağıca, taklidî bir şekilde
azamet : büyüklük, yücelik
azîm : büyük
celâl : haşmet, görkem
dellâl : ilân edici, duyurucu
denk : paket, koli
dest-i kudret : Allah’ın kudret eli
esbab : sebepler
esbab-perest : sebeplere taparcasına değer veren
gafil : duyarsız, sorumsuz, âhiretten ve Allah’ın emir ve yasaklarından habersiz davranan
halis : katıksız, saf
hâtem-i rububiyet : Allah’ın rablığının, idare ve terbiye ediciliğinin mührü
huzur-u daimî : sürekli olarak Allah’ın huzurunda bulunduğunun bilinci içinde olma
icmâlî : kısaca
icraatçı : uygulayıcı
ihtar : hatırlatma, uyarı
iktiza : gerektirme
istiklâl : bağımsızlık
izzet : şeref, yücelik
kâinat : evren, yaratılmış herşey
kudret-i Samedâniye : hiçbir şeye muhtaç olmayan ve herşey Kendisine muhtaç olan Allah’ın sınırsız gücü
muin : yardımcı
mülk : sahip olunan şey, hükmedilen yer
mütenevvi : çeşitli
nakş-ı kalem : Allah’ın kudret kalemiyle yapılan nakış
nazır : gözlemci
nazir : benzer
nevi : çeşit, tür
nezaret : gözetim
nükte : ince anlamlı söz
rububiyet : Rablık; Allah’ın herbir varlığa yaratılış gayelerine
ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye edip
idaresi ve egemenliği altında bulundurması
saltanat : egemenlik, hâkimiyet
saltanat-ı Rububiyet : Rablık saltanatı; Allah’ın herşeyi kuşatan egemenliği
sikke-i kudret : Allah’ın güç ve kudretinin işareti
Sultan-ı Ezelî : hüküm ve saltanatının başlangıcı olmayan Allah
şerik : ortak
şua : ışık, parıltı
şuhud : gözle görme
tasdik : doğruluğunu kabul etme, onaylama
temâşâger : seyirci
tevhid : birleme; herşeyin bir olan Allah’a ait olduğunu bilme ve inanma
tevhid-i âmî ve zahirî : yüzeysel ve taklidî bir şekilde Allah’ın bir olduğuna inanma
tevhid-i hakikî : araştırarak, delilleriyle Allah’ın birliğini kabul etme
turra : padişahın mührü veya imzası
ulûhiyet : ilâhlık
vecih : şekil, tarz
yakin : şüpheye yer bırakmayacak derecede kesinlik

» Vahdet; Anlam ve Mâhiyeti
» Belâ; Anlam ve Mâhiyeti
» Tevhid’in Kapsamı
» Tevhid; Hayatın Anlamı